18.9.07

Blómandi barnaheimsgentan



- Á barnaheiminum fór alt fram sum eftir einum samlibandi. Vit vórðu koyrd í bað og kembd. Um morgunin lógu klæðini samanløgd uttan fyri kamarshurðina. Maturin stóð á borðinum í matarsalinum, og lummapeningurin varð útflýggjaður fríggjadagar. Men kærleika og hita kendi eg onki til, sigur 40 ára gamla Linda Olsen, ella betur kend sum Linda á Barnaheiminum. Hon hevur nú verið rúsfrí í átta ár, og ætlar sær avgjørt at geva børnum sínum eina betri byrjan, enn hon sjálv fekk.

Lívsmynd
Rigmor Dam
Í erva í einum leigaðum húsum undir Svartafossi búgva 40 ára gamla Linda og børn hennara, Natasha 15 og Stefan 6. Tær báðar eru júst komnar heim frá arbeiði og úr skúla, tá eg tríni inn í hugnaliga heimið. Linda tekur ímóti og orsakar óruddið og flytikassarnar.
- Vit pakka niður, tí vit fara at flyta, sigur hon. Við kvikum rørslum rukkar hon ein bunka av gávupappíri saman av køksgólvinum og stappar litfagra bóltin í ruskspannina.
- Stefan verður seks ár í dag, so eg og diddan vaktu hann við gávum og sangi í morgun, greiðir hon frá. Við einum brosi peikar hon á stóra, nýggja gokartin á gólvinum.
Av tí at húsaleigan er sett upp, mugu tey flyta í okkurt minni og bíligari. So Linda kærir seg um umstøðurnar hjá einligum mammum í Føroyum.
Vit báðar sessast um køksborðið, og meðan vit gera enda á eini tveimum kannum av kaffi, fortelur hon søguna um lítla barnaheimsbarnið, sum í dag hevur lært seg at liva við baldrutu fortíðini, við sviki, misnýtslu og rúsdrekka.
- Fortíðin er ein partur av mær, og eg skammist ikki av henni longur. Kanska søga mín kann hjálpa øðrum, sum hava ilt við at koma til sættis við lagnuna. Tí hóast tú hevur verið fyri nógvum mótgangi, mást tú taka ábyrgd, fyrigeva og líta frameftir, heldur enn at dvølja við tað farna, sigur Linda, sum er sera errin av at hava verið rúsfrí í átta ár nú.

Eitt svikið barn
Trý ára gomul varð Linda koyrd á Barnaheimið. Í fyrsta umfari búði hon har í fýra ár. Tá trein ein fremmand dama, sum rópti seg mamma, inn í lív hennara. Tær skuldu flyta til Danmarkar.
- Hon hevði júst fingið eina lítla dóttur afturat, og eg minnist bara, at ta tíðina, vit tríggjar búðu í Danmark, drakk hon ómetaliga illa. Mamma var órein. Eg fekk ongantíð eitt einasta klemm frá henni, og hon tók tað frá mær, sum eg var glað fyri. Til dømis vildi hon ikki, at eg skuldi ganga í vøkrum klæðum, og altíð klipti hon fruntin á mær heilt stuttan, sigur Linda. Og hon greiðir frá um eina av fáu hendingunum, sum hon minnist, men sum kortini hevur sett síni spor.
- Niðri í Danmark kom eg í samband við eina fitta kristna familju, sum tók sær nógv av mær. Maðurin beyð mær við at spæla krubbuleik í kirkjuni, og eg minnist enn, hvussu spent eg var. Vit vandu og fyrireikaðu alt, men tá framførslan skuldi vera, noktaði mamma mær at vera við. Ongin frágreiðing ella nakað, og eg kundi ikki funnið uppá at sett spurnartekin við avgerðina. Men eg minnist enn hvussu vónbrotin eg varð, sigur hon.
Eina aðru ferð, tá hon og ein vinkona spældu í einari park, kom ein maður eftir teimum. Linda kláraði at renna undan, men maðurin fangaði vinkonuna, sum hann dró inn á eitt vesi, har hann neyðtók hana á allar hugsandi hættir.
- Mamma trúði mær ikki og segði, at eg leyg, tá ið eg segði henni frá hendingini. Og hóast maðurin varð tikin og revsaður, góðtók hon ongantíð, at eg hevði verið vitni til hesa óhugnaligu hending, sigur Linda.

Á Barnaheiminum
Tá ið Linda var 12 ára gomul, fluttu tær heim aftur til Føroyar. Genturnar vórðu sendar á Barnaheimið, men eftir eina tíð flutti systurin heim aftur.
- Mamma drakk enn illa og orkaði ikki at hava okkum báðar búgvandi. Í dag dugi eg at síggja, at eg hóast alt hevði ein betri barndóm á barnaheiminum enn systir, sum var meira heima hjá mammu, greiðir Linda frá. Við handarbakinum turkar hon burt eitt tár, tá ið tosið fellur á systrina.
- Á barnaheiminum fór alt fram sum eftir einum samlibandi. Vit vórðu koyrd í bað og kembd. Um morgunin lógu klæðini samanløgd uttan fyri kamarshurðina. Maturin stóð á borðinum í matarsalinum, og lummapeningurin varð útflýggjaður leygardagar. Men kærleika og hita kendi eg onki til, sigur Linda.
Hon heldur ikki at nakar pedagogikkur var á barnaheiminum, og uppgávan hjá starvsfólkunum var at síggja til, at tey vóru rein, pen, mett og úthvíld.
- Nógvur munur varð gjørdur á børnunum. Tey fittu og skikkiligu børnini fingu alla uppmerksomheitina, og summi sluppu eisini heim um vikuskiftini ella fingu vitjan. Hetta var tó ikki galdandi fyri meg, men av og á slapp eg heim við starvsfólkunum um vikuskiftini og í ferium, greiðir Linda frá. Og henni kemur til hugs eitt av starvsfólkunum, sum hevði serligan týdning fyri hana.
- Katrina á Neystabø var seymikona á barnaheiminum. Hon hevur eitt serligt pláss í hjarta mínum, tí hon góðtók okkum øll sum vit vóru. Viðhvørt slapp eg heim við henni at ferðast, og eg minnist enn, hvussu væl hon dugdi at lurta og vera loyal móti okkum, sigur Linda. Katrina seymaði øll klæðini upp á børnini, og Linda minnist, hvussu fín og glað hon fór í skúla fyrsta skúladag, í nýggjum klæðum frá Katrinu.
Á Føroya Barnaheimi búðu tá eini 40 børn, býtt sundur á tríggjar deildir: Mitens, sum var pinkubarnadeild, smábarnadeildin fyri tey 3-7 ára gomlu, og gentu- og dreingjadeildin fyri tey størru.
- Eg var fyri nøkrum keðiligum upplivingum á Barnaheiminum, millum annað tí har gekk ein pápi og mól, sum gjørdi seg inn á meg. Nú eg eri vorðin vaksin, havi eg spurt meg fyri um hetta, og tað vísir seg, at hann var eisini ónærisligur móti øðrum børnum, millum annað hansara egna.
Men hóast alt lítur Linda aftur á tíðina á Barnaheiminum við takksemi.
- Vit høvdu eisini nógvan stuttleika, tí vit vóru ein bólkur av vinfólkum, sum stóðu saman og vardu hvønn annan, tá ið eitthvørt var. Millum annað, tá vit stjólu lyklar til matgoymsluna, ella tá vit lovaðu hvør øðrum inn, eftir at dyrnar vórðu læstar um kvøldið, sigur Linda. Kortini minnist hon aftur á onkrar nætur, hon ikki slapp inn aftur, tí dyrnar vóru læstar klokkan 2 um vikuskiftini. Tá svav hon uttan fyri í dukkuhúsinum á spæliplássinum.
- Fríggjadagur var ein serligur dagur, tí tá fingu vit lummapengar. Vit fingu hvør sín lítlan posa og vórðu send út at rudda túnið. Aftan á sat gubbi (leiðarin á barnaheiminum, red.) við borðendan og býtti út lummapengar. Tá var dagur í viku, flennir Linda.
Enn í dag hevur hon eitt serligt forhold til tey, sum hon vaks upp saman við á Barnaheiminum.
- Vit eru næstan sum systkin. Tosa ofta saman og hjálpa hvørjum øðrum, sigur hon.

Blakað úr skúlanum
Linda var tað, fólk rópa eitt problembarn. Hon skulkaði illa úr skúlanum, og 13 ára gomul vaknaði alskurin til rúsdrekka.
- Eg ballaðist saman við eldri drykkjufólki, sum bjóðaðu mær bæði finspritt og “Denmedtyren”, og mangan datt eg av og fekk blackout. Eg var sera ørg inn á mammu, og haldi, at eg vildi hevna meg inn á hana, sigur Linda. 15 ára gomul varð hon blakað úr Kommunuskúlanum.
- Barnaheimið tók ta avgerð, at eg skuldi sendast niður á skúla. Eg slapp at velja ímillum at fara á gentuheim ella á ungdómsskúla. Sjálvandi valdi eg ungdómsskúlan, sigur hon og flennir. Tí hon kundi ikki hugsað sær at verið uttan sjeikarnar.
Linda fekk tvey góð ár í Danmark, har hon tók 10. flokk, og heimafturkomin varð hon útskrivað av barnaheiminum, 17 ára gomul.
Men nývunna frælsið var meira enn hon megnaði at rúma, og nú datt hon veruliga útí. Komandi mongu árini snúði nærum alt seg um rúsin.
- Lívið var eitt stórt ball. Vit drukku, tóku tablettir, royktu hash og ótu svampar. Tað einasta, eg ongantíð royndi, var sproytan, og eg fekk ikki røkt eitt rættiligt starv, tí eg møtti so illa upp.

Búðu á gøtuni
25 ára gomul gjørdist Linda við barn og flutti niður. Har átti hon Natashu, og fyrsta hálva árið helt hon seg edrúa.
- Eg elskaði dóttrina yvir alt á jørð, og ræðumyndin fyri meg var ikki at megnað at vera mamma fyri hana, ella at hon skuldi enda á barnaheimi. Samstundis kundi eg ikki halda mær frá rúsinum, sigur Linda.
So fyrstu seks árini livdi lítla gentan við einari mammu, sum javnan datt úti. Kortini sá Linda altíð til, at dóttirin var pen og rein, og bant vakrar troyggjur upp á hana. Tá gentan var tvey ár, fluttu tær heim aftur til Føroyar.
- Eg datt av úti á gøtuni, bleiv blakað út úr vertshúsum, sovnaði í kavafonnum og fekk blackout. Eitt tíðarskeið búðu vit báðar á gøtuni í Havn, men fingu so eitt kamar frá kommununi. Fólk sóu, hvussu illa til stóð og royndu at gera meg varuga við støðuna, men rúsdrekkamisnýtaranum líkt, kveistraði eg tey frá mær. Ferð eftir ferð lovaði eg didduni, at nú skuldi eg ongantíð drekka aftur, men hvørja ferð sveik eg hana, sigur Linda. Í dag fær hon ilt í hjartað av at síggja myndir av dóttrini, tí hon sær so ólukkulig út.
Bert einaferð kom Barnaverndin upp í leikin, tí onkur hevði meldað hana. Tá varð hon so bangin fyri at missa dóttrina, at hon fór til avvenjingar hjá Blákross í ein mánað, meðan mamman ansaði didduni.
- Eg helt, at eg kundi læra at drekka, men longu tvær vikur eftir, datt eg útí aftur, sigur Linda, sum í dag fýlist á, at málið ikki varð fylgt upp, tí enn skuldu trý ár ganga, áðrenn skil kom á hana.

Livir við skommini
Fyri átta árum síðani fór Linda í viðgerð fyri rúsmisnýtslu, og hevur hon verið edrú og limur í AA síðani. Eisini hevur hon fingið eina útbúgving sum blómubindari og arbeiðir við skapandi gávum sínum í einum blómuhandli í Havn.
- Eg fór til avvenjingar, tí eg orkaði stutt sagt ikki meira. Fyrsta árið var eg sera ørg inn á mammu. Eisini skuldi eg læra at liva við skommini av, at eg sum kvinna og mamma havi gingið sum eitt ólukkudýr í Havnargøtum. Eg skuldi eisini læra meg sjálva at kenna, tí so nógv ár í rúsi høvdu elvt til, at eg als ikki kendi meg sjálva, greiðir Linda frá.
Ein av stóru uppgávunum, eftir at hon var vorðin edrú, var at fyrigeva sær sjálvari og at biðja onnur um fyrigeving. Harímillum lærdi hon eisini at koma til sættis við mammuna, sum doyði av krabbameini fyri hálvumøðrum ári síðani.
- Eg var nógv um mammu síðstu árini, áðrenn hon doyði. Eg lærdi at vera góð við hana og at fyrigeva henni, tí hon hevur helst gjørt sítt besta. Hon vaks sjálv upp hjá rúsdrekkamisnýtarum, og var uttan iva eitt ólukkuligt og sera einsamalt menniskja, sigur Linda, sum onki samband hevur við pápa sín, hóast hon veit hvør hann er.

Vunnið stríðið
Úti í durinum hoyra vit onkran skava, og inn kemur barnagarðstroytti føðingardags­drong­urin Stefan, við pápa sínum í hølunum. Linda ressast, og fyri aðru ferð í dag pakkar sonurin gávur upp á køksgólvinum.
Áðrenn vit runda av, spyrji eg Lindu, hvørjar dreymar hon hevur um framtíðina. Hon er skjót at svara, at hon kundi hugsað sær eini hús og sín egna blómuhandil.
Eisini kundi hon hugsað sær at arbeitt við barnaverndarmálum.
- Eg havi fleiri ferðir meldað fólk, sum fara illa við børnunum, til Barnaverndina. Alt ov ofta hendir onki, og viðhvørt havi eg sett meg í samband við Barnaverndina um sama mál fleiri ferðir, sigur Linda.
Hon greiðir frá, at ein hin størsti sigur hennara var, tá ið 15 ára gamla Natasha herfyri bað hana halda fyrilestur um seg sjálva í flokki hennara í Kommunuskúlanum.
- Hetta vísir mær, at eg havi vunnið stríðið. Eg havi ongantíð lagt lok á fyri dóttrini, og hon er somikið opin um lagnu okkara, at eg nú havi álit á, at sosiali arvurin er brotin, sigur Linda. Og hon lítur errin uppá vøkru dóttrina, ið vann trý heiðursmerki í fimleiki til framsýningina uppi á Hálsi í vikuskiftinum.

Ingen kommentarer: