Tann syndafulla køkumentanin

4 opnur um serføroysku køkumentanina í seinastu útgávuni av Atlantic Review. 

Føroyskar køkur eru tiltiknar. Øsandi søtar og lokkandi leskiligar. Serliga í andaligum umhvørvum úti á bygd, har fullkomið anarki valdar, tá boðið verður til køkuborð. Vit fara á ferð í tí syndafulla føroyska køkuparadísinum

 
Orð: Rigmor Dam 
Myndir: Benjamin Rasmussen

Meðan danir kunnu svinga seg upp til eina kanelkringlu við perlusukri, tá ið tað ordiliga skal vera fest, eru føroyingar nærum markleysir, tá ið køkur skulu á borðið. Modernað føroysk matmentan er ikki bara snik og spik, men eisini eitt hav av kritahvítum, sukursprøtum marengs, skúmandi róma og smeltaðum sjokulátagóðgæti sum Mars, Toblerone, Daim, Aero, Fazer Mint og Malthesers.

Ein sannroynd er tað, at útlendingar øtast, tá ið teir koma fram at einum føroyskum køkuborði av teimum heilt grovu, har vit finna tær fyrstu 15-40 køkurnar, sum konur í kring hava bakað til høvið. Konur og køkur so søtar, feitar og syndafullar, at hampafólk nærum missa tamarhaldið á sær sjálvum, tá ið tey kasta seg yvir herligheitirnar og skumpa heil fjøll av marengs, róma, karamell og marcipan upp á tallerkin.

Er hetta bygdaslig bindiklubbamentan, innilæst girnd í einum dupultmoralskum paradísi ella bara tekin um eitt fólk, ið dugir at njóta tað søta lívið? Tað má hvør einstakur gera av.

Skjót at smekka saman
Men hvat er so sermerkt við nýføroysku køkumentanini, sum ofta verður søgd at minna um ta íslendsku? Hetta spyrja vit 40 ára gomlu Ingibjørg Jacobsen, sum er serkøn innan hugskotsmenning og marknaðarføring. Hon starvast í SMS og var á sinni við til at seta Kvinnu á stovn. Harumframt er Ingibjørg kreativa sálin handan kókibøkurnar hjá Oddvør Skarðhamar. Í løtuni leggur hon seinastu hond á triðju bókina hjá Oddvør umframt eina kókibók við fiskauppskriftum fyri Miklagarð. Tí fylgir hon væl við í skiftandi lívsstílsrákinum her á landi, serliga innan matmentan.

Ingibjørg greiðir frá, at bindiklubbakøkan, sum hon rópar hana, kom fram fyri nøkrum árum síðan sum avloysari fyri 70'ara sitrónmánan, 80'ara trifluna og meiri siðbundnar køkur sum súreplakøkuna og sandkøkuna.

Eyðkennið við bindiklubbakøkuni er, at hon er køld og skjót at gera, oftast við margensbotnum ella knústum keksum og so róma og onkrum slagi av sjokulátabarr omaná ella í rómanum. Og fyri at fríska køkuna eitt sindur upp verða ofta eitt sindur av súrróma og frukt latin í.

- Onkur kemur við einari góðari køku, og so byggja hinar konurnar líkasum víðari upp á sama hugskot. Fjølbroytnið og hugflogið er stórt, hóast útgangsstøðið altíð er tað sama: Ein køka úr tí, sum vit eiga inni. Botnarnir liggja klárir í frystaranum og tiðna eftir fáum minuttum. Um tú bara eigur frískan róma og onkra sjokolátu inni, kanst tú smekka hana saman, meðan gestirnir bíða, sigur Ingibjørg.

Av bygd í stóru verð
 Sum nevnt varnast útlendingar beinanvegin, at køkurnar undan føroyskum konufólkahondum eru forkunnugar og øðrvísi, enn tey eru von við. Hetta hevur Ingibjørg eisini upplivað, tá ið hon hevur búð uttanlands, millum annað eitt áramál í USA.

- Eg havi føroyskar vinkonur í Bretlandi, Sveis og USA, og allastaðni er søgan tann sama. Tá ið eitthvørt er á vási, heita fólk á tær um at baka onkra villa føroyska køku, sum øll so vilja hava uppskriftina uppá, sigur Ingibjørg.

Hon er sannførd um, at hugskotini til køkurnar upprunaliga koma av bygd, har tað ofta er langt til handils, og har kvinnumentanin er meira húslig enn í Havn.

- Eg havi verið við til ymisk tiltøk úti á bygd, har ongi mørk eru fyri kreativitetinum, á stórum bindiklubbatiltaki í Eydnuni á Oyrabakka, í avhaldsbrúdleypum og á møtum. Har eru køkuborð, sum eftir mínum tykki ofta fara út um alla sømiligheit, sigur Ingibjørg, sum tó viðgongur, at køkurnar eisini hava funnið sær leiðina til Havnar.

- Men tíðarandin er líkasum ikki við hesum søtu kaloriubumbunum. Tær eru snøgt sagt politiskt ókorrektar, so ein modernað bindiklubbavertinna bjóðar altíð okkurt sunt eisini, til dømis sushi, salat og skorna frukt. Men gestirnir vænta sær altso eisini eina ordiliga bindiklubbakøku, sigur Ingibjørg.

Harrin veri lovaður
Hesar syndafullu køkurnar eru, kanska ikki óvæntað, vanligari í andaligum umhvørvum enn aðrastaðni. Ingibjørg nevnir avhaldsbrúdleypini, har hæddarpunktið er eitt annað enn í drykkiveitslum. Ein kundi sagt, at munur er á drykkiveitslum og drekkaveitslum.

- Borðhaldini eru ofta sera skemtilig við góðum røðum, sangi og skemti, men í staðin fyri at drekka sær kenning og dansa alla náttina gleða fólk seg mest til drekkamunnin og samrøðurnar aftan á borðhaldið, sigur Ingibjørg.

Hon heldur, at tað fyri nógvar kvinnur er ein æra at kunna bjóða eitt lokkandi og leskiligt kaffiborð, og tí spenna tær seg rættiliga út og baka tær villastu køkurnar, tær kunnu finna uppá.

Sjálv er Ingibjørg virkin í Lívdini í Hoyvík. Har er hon við í bakibólkinum, sum hevur ábyrgd av drekkamunninum millum møtini sunnudagar.

- Tey verða altso eitt sindur fornermað, tá ið vit bara baka bollar. Tey vilja hava ordiligar køkur við marengs og róma, sigur Ingibjørg.

So kanska er nakað um hatta við, at tá tú ikki kanst flippa út á dansigólvinum, kanst tú í minsta lagi flippa út í køkinum?

Færingerne og de søde kager
De færøske kagebord bugner af overdådige hjemmelavede herligheder. Når der er gæstebud ved livets store højtideligheder, diskes der op med bjerge af kridhvidt marengs med fluffy flødeskum, frugt, marcipan, karamel og smeltet eller hakket chokoladebar, som kagerne opkaldes efter, Marskage, Daimkage, Aerokage, Tobleronekage o.s.v. 

Dette forekommer specielt ude på bygderne og i de mange kristne miljøer, hvor et fristende kagebord med mellem 15 og 40 forskellige slags kager kompenserer for dans og alkohol.

Kagerne er kendetegnet ved at være kolde og lynhurtige at slå sammen, og de varierer med det, du har i køkkenet: Et par bunde ligger klar i fryseren, eller nogle kiks knuses ned i fadet. Der tilsættes pisket fløde, chocoladebar og måske lidt dåsefrugt eller frisk frugt. Kagen er tryllet frem for næsen af uventede gæster, der altid er vælkomne i færøske hjem. 

Kagernes fællesbetegnelse er strikkeklubkager efter den udbredte tradition, hvor veninder skiftes om at afholde strikkeklub hjemme hos hinanden. Udover at have strikketøjet og snakketøjet i orden arrangerer værtinden et kaffebord, hvori der indgår en kage af slagsen.
Udlændinge roser ofte det færøske hjemmebag, og færinger i udlandet bliver tit bedt om at medbringe en af de berømte syndere til fællesarrangementer.